Igor Abramow-Newerly urodził się 24 marca 1903 w Białowieży, w rodzinie oficera armii rosyjskiej. Jego dziadek był carskim łowczym w Puszczy Białowieskiej.Przyszły pisarz studiował pedagogikę na Wydziale Nauk Społecznych w Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie i prawo na uniwersytecie w Kijowie.
Podczas I wojny światowej Newerly wyjechał w głąb Rosji, w latach 1918-1921 pracował we Wszechzwiązkowym Leninowskim Komunistycznym Związku Młodzieży. Został aresztowany za "działalność kontrrewolucyjną". W 1924 roku Newerly przyjechał do Polski jako inwalida bez nogi, słabo władając językiem, w którym miał w przyszłości pisać książki. Rok później był już w Warszawie, gdzie nawiązał kontakt z Januszem Korczakiem, a w 1926 roku został jego sekretarzem. W 1932 roku przejął od Korczaka redakcję "Małego Przeglądu", redagował to pismo do 1939 roku.
W czasie okupacji niemieckiej Newerly działał w podziemiu, w 1943 został aresztowany przez gestapo, był więziony w obozach koncentracyjnych - w Majdanku i w Auschwitz.Po wojnie Newerly był współzałożycielem i - do 1966 roku - przewodniczącym Komitetu Korczakowskiego, przygotował też do druku "Wybór pism" Korczaka. Poza tym pracował w Robotniczym Towarzystwie Przyjaciół Dzieci, był redaktorem pisma dla młodzieży "Świat Przygód".
Jako pisarz Newerly debiutował w 1948 powieścią "Chłopiec z Salskich stepów" nawiązującą do jego wspomnień z dzieciństwa, później ukazał się m.in. "Archipelag ludzi odzyskanych", a w 1952 roku "Pamiątka z Celulozy", uznawana za modelowy przykład literatury socrealizmu, przez długie lata sztandarowa pozycja PRL-owskich list szkolnych lektur. Mniej znany jest fakt, że Newerly mimo nalegań władz, nie zgodził się na wprowadzenie do kolejnych wydań powieści imienia Józefa Stalina. Po rozmowie z uczestnikiem wojny domowej w Hiszpanii Janem Wyką, Newerly zrezygnował z napisania dalszego ciągu "Pamiątki z Celulozy", w której główny bohater miał walczyć po stronie sił rewolucji w Hiszpanii. Ewolucję poglądów Newerly'ego pokazuje fakt, że autor "Pamiątki z Celulozy" zamknął swój dorobek w 1986 roku książką "Zostało z uczty Bogów", która długie lata nie mogła się w kraju ukazać oficjalnie i funkcjonowała tylko w edycji emigracyjnej (Instytutu Literackiego) i w drugim obiegu (Niezależna Oficyna Wydawnicza NOWa).
Newerly przez długie lata był działaczem Związku Literatów Polskich, w latach 60. prezesem jego Oddziału Warszawskiego.W 1965 roku wraz z ponad siedemdziesięcioma innymi literatami, pisarzami, publicystami poprzez wystąpienie do władz w tzw. "Memoriale Newerlego" podjął walkę o wolność słowa i prawa autorskie pisarzy. Po tym, kiedy był świadkiem obrony w procesie Melchiora Wańkowicza, a w geście solidarności z Leszkiem Kołakowskim w 1966 roku wystąpił z partii, Newerly świadomie oddalił się od życia politycznego. Sympatyzował jednak z opozycją - zatrudnił jako swego sekretarza Jacka Kuronia (po usunięciu tego ostatniego z uniwersytetu), w razie potrzeby interweniował na rzecz więzionych za głoszone poglądy (Stefana Niesiołowskiego, Marka Nowakowskiego).
Igor Newerly zmarł 19 października 1987 roku w Warszawie, pozostawiając w swym dorobku 10 powieści i tysiące felietonów, listów oraz artykułów.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz